Geschiedenis

Geen heden zonder verleden

De spoorlijn tussen Veendam en Musselkanaal is een restant van het netwerk dat in het begin van de vorige eeuw werd aangelegd door de NOLS (NoordOoster Locaal Spoorweg) en de historische STAR (Groningsch-Drenthsche Spoorwegmaatschappij ‘Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens’). In het jaar 1905 konden de eerste treinreizigers Stadskanaal bereiken vanuit de richting Gieten.

In de jaren daarna werd het lijnennet van de NOLS in de regio uitgebreid met lijnen vanuit Emmen naar Stadskanaal (via Gasselternijveen) en de spoorlijn van Stadskanaal naar Veendam.

Toen de lijn naar Musselkanaal / Ter Apel in dienst werd genomen werd Stadskanaal een belangrijk knooppunt voor het spoorvervoer. Niet voor niets was het officieel ‘Stadskanaal Hoofdstation’.

Een locdepot, voorzien van draaischijf was eveneens in Stadskanaal te vinden. Veel bedrijven langs de lijn hadden aansluitingen voor goederenvervoer, met als een van de belangrijkste klanten o.a. de Philips-fabriek in Stadskanaal.

Met het verbeteren van de wegenstructuur liep het gebruik van het spoor terug. De laatste personentrein van Stadskanaal naar Groningen reed in 1953.  In 1990 eindigde ook het goederenvervoer.

Alleen het emplacement Veendam kent nog een sporadische bediening door Railion t.b.v. DSM. Sinds 2011 rijden er weer personentreinen naar station Veendam vanuit de richting Zuidbroek.

De huidige Museumspoorlijn STAR

De nieuwe STAR (Stichting Stadskanaal Rail, beter bekend als Museumspoorlijn STAR ) werd in 1992 opgericht met als doel de spoorlijn te behouden als industrieel monument van de Veenkoloniën.

Door een kleine enthousiaste groep vrijwilligers is begonnen met het verwerven van subsidies en fondsen.

En met succes, want in 1994 kon in Zuid-Duitsland materieel worden overgenomen van een museumspoorlijn die haar activiteiten moest staken.
Met veel publiciteit kon zodoende in het voorjaar van 1994 voor het eerst worden gereden met eigen materieel.
De stoomlocs waren nog niet gearriveerd, dus werd er een beroep gedaan op stoomloc 4 van de Museum Buurt Spoorweg uit Haaksbergen.
Later in datzelfde jaar werden de eerste ritten gereden met stoomlocomotief “Emma”.
Naast de “Emma” was ook een andere stoomloc vanuit Zuid-Duitsland naar Stadskanaal gekomen; dit was de “Anna”, helaas niet in dienstvaardige staat.

Sedert die eerste ritten in 1994 is er veel gebeurd, in 1995 werd er voor het eerst gedurende een aantal rijdagen volgens een vaste dienstregeling gereden.  Ook bracht de “Emma” voor het eerst een bezoekje aan de stad Groningen.  In eigen beheer werd stoomlocomotief “Anna” volledig rijvaardig gemaakt; zij zou in 1997 de plaats van de “Emma” als belangrijkste locomotief gaan innemen.
Niet alleen op materieelgebied is er het nodige bereikt in de eerste jaren; de hele spoorlijn is weer berijdbaar gemaakt door een grote groep vrijwilligers.

Tevens zijn er perrons aangelegd in Stadskanaal en Musselkanaal, en als ‘tijdelijk’ onderkomen voor de technische dienst en het materieel verrees er in Stadskanaal een romneyloods.

Treinkaartjes konden gekocht worden in een houten noodgebouw.

Vanaf 1997 begonnen zich enkele grote veranderingen binnen Museumspoorlijn STAR af te spelen; dankzij subsidies kon er in Stadskanaal een heuse werkplaats gerealiseerd worden, waarbij er ook in de wintermaanden comfortabel gewerkt kon worden.

Niet alleen de 3-sporige werkplaats was een vooruitgang, ook de realisatie van een stationsgebouw in Stadskanaal was een belangrijke gebeurtenis in 1998.

Een stationsgebouw wat de kenmerken vertoont van het oude NOLS-gebouw, welke tot eind jaren ’70 op dezelfde plek te vinden was. Om de continuiteit van Museumspoorlijn STAR ook in de toekomst zeker te stellen is in 2004 een ambitieus project van start gegaan. Dit project omvatte de restauratie en het terugbrengen in de oude staat van het baanvak en de kunstwerken, aanleg van halteplaatsen op historische plaatsen, de verwerving van station Veendam, de bouw van een nieuwe rijtuigenloods met museum, een kolenbunker, een watertoren en seinhuis, alsmede aanschaf van nieuw en revisie/restauratie van rijdend materieel. Het project werd medegefinancierd door de Europese Gemeenschap, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, EZ/KOMPAS. Sinds het begin in 1992 is Museumspoorlijn STAR gegroeid naar een grote organisatie met ongeveer 150 vrijwillige medewerkers, vele diesel- en stoomlocomotieven en enkele tientallen wagens en rijtuigen